Τι θα αναζωογονήσει το αθηναϊκό κέντρο

Ο καθηγητής του ΜΙΤ, Eran Ben-joseph, βλέπει συνδυασμό παρεμβάσεων με στόχο την προσέλκυση νέων για μόνιμη διαμονή

Ο καθηγητής Aρχιτεκτονικής Tοπίου συμμετέχει στην κριτική επιτροπή του διαγωνισμού Rethink Athens.

έναν νέο άνθρωπο να μετακομίσει στο κέντρο της Αθήνας σε μια περίοδο, που η οικονομική κρίση συγκρατεί τους περισσότερους στην οικογενειακή εστία; Πώς θα πείθαμε τους ιδιοκτήτες των άδειων κτιρίων στο κέντρο να τα επαναχρησιμοποιήσουν; Ο Eran Ben-Joseph, καθηγητής Αρχιτεκτονικής Τοπίου και επικεφαλής του Τμήματος Αστικού Σχεδιασμού του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) βρέθηκε στην Αθήνα ως μέλος της κριτικής επιτροπής στον διαγωνισμό Rethink Athens. Και μιλάει στην «Κ» για τις κινήσεις που χρειάζεται το κέντρο της πόλης, τις μεθόδους παρέμβασης και τα νέα όρια του δημόσιου και του ιδιωτικού χώρου.
Ηταν η τρίτη φορά που ο Eran Ben-Joseph επισκεπτόταν την Αθήνα (αυτή τη φορά ως προσκεκλημένος του Ιδρύματος Ωνάση, που διοργανώνει τον διαγωνισμό), με την προηγούμενη λίγο πριν από το 2004. «Επισκέφθηκα και πάλι την περιοχή που αφορά ο διαγωνισμός, την οδό Πανεπιστημίου, τις περιοχές γύρω της. Η αλήθεια είναι ότι ήμουν προετοιμασμένος για χειρότερες καταστάσεις, ειδικά τη νύχτα. Η Πανεπιστημίου είναι ζωντανή, υπάρχουν πολλές δραστηριότητες, οι πλατείες έχουν ζωή. Νομίζω ότι η χρονική συγκυρία για την προκήρυξη του διαγωνισμού είναι εξαιρετική, πριν χειροτερέψουν τα πράγματα», εκτιμά.
Τι αναζητεί, λοιπόν, η κριτική επιτροπή, που επέλεξε 9 από τις 71 συμμετοχές για να συνεχίσουν στην επόμενη φάση; «Είναι δύσκολο να το περιγράψω», λέει ο κ. Ben-Joseph. «Ψάχνουμε ιδέες καινοτόμες και ευφυείς, που να μην μένουν στο συγκεκριμένο και το προφανές, αλλά να αγγίζουν την ευρύτερη περιοχή, ώστε η όποια παρέμβαση να λειτουργήσει καταλυτικά για όλο το Κέντρο».
Τι χρειάζεται, λοιπόν, το αθηναϊκό κέντρο; «Η Αθήνα, όπως και πολλές άλλες πόλεις στον κόσμο, πέρασε μια φάση αποκέντρωσης και εξάπλωσης και έχασε στην πορεία τους μόνιμους κατοίκους και ένα μέρος της μοναδικότητάς της. Το σημαντικό όμως είναι ότι το Σύνταγμα παραμένει στη συνείδηση του κόσμου το κέντρο της πόλης, εκεί όπου όλα συμβαίνουν. Πώς λοιπόν αναζωογονείς το κέντρο; Ορισμένοι δίνουν έμφαση στην παροχή ανέσεων. Δεν είναι όμως μόνο αυτό, χρειάζεται ένας συνδυασμός παρεμβάσεων για να απευθυνθείς σε μεγάλα τμήματα της κοινωνίας. Σίγουρα η όποια παρέμβαση χρειάζεται έναν συμβολισμό, κάτι που να δώσει στον πολίτη την αίσθηση ότι δεν έχουν αφεθεί όλα στην τύχη τους. Στη συνέχεια πρέπει να βρεις τι θα προσελκύσει νέους ανθρώπους να μείνουν μόνιμα εκεί».
Η κρίση σίγουρα δημιουργεί επιπρόσθετα εμπόδια. «Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, οι δύσκολες συνθήκες περιορίζουν την οικονομική ανεξαρτησία των νέων. Πρέπει λοιπόν να παρέχουμε κατοικία σε προσιτές τιμές. Και εκεί έρχεται η πολιτεία, να πείσει με τα κατάλληλα κίνητρα -λ.χ. φορολογικά- τους ιδιοκτήτες των κτιρίων ότι είναι προτιμότερο να τα διαθέσουν για προσιτή οικονομικά κατοικία, από το να τα κρατούν άδεια. Οσον αφορά τα καταστήματα που κλείνουν, ίσως είναι αναπόφευκτο. Αν όμως δημιουργηθεί μια δυναμική, τότε θα ανοίξουν νέα, ίσως όχι με το ίδιο αντικείμενο, αλλά που θα απευθύνονται στους κατοίκους και επισκέπτες της περιοχής».

Οπως επισημαίνει ο κ. BenJoseph, και στις ΗΠΑ οι πολλοί μεγάλοι δήμοι είναι σχεδόν πτωχευμένοι. «Η κατάσταση αυτή οδήγησε στη δημιουργία ενός νέου μοντέλου συνεργασίας ιδιωτικού και δημοσίου. Για παράδειγμα, ένας επενδυτής έπαιρνε bonus τετραγωνικών με αντάλλαγμα την κατασκευή και φροντίδα μιας πλατείας, οι λεγόμενοι “δημόσιοι ιδιωτικοί χώροι”. Η συζήτηση, λοιπόν, στην αρχιτεκτονική κοινότητα των ΗΠΑ σήμερα αφορά τα όρια ελέγχου του ιδιωτικού σε έναν δημόσιο χώρο, αν πρέπει ο ιδιώτης να έχει το δικαίωμα να απομακρύνει “ανεπιθύμητους” από τον χώρο (είτε είναι παιδιά με σκέιτ, ή ένας άστεγος). Αναλόγως, υπάρχει μια άλλη συζήτηση, σχετικά με τη δυνατότητα εταιρειών να αναλαμβάνουν με χορηγία (και παράλληλη διαφήμιση) τη φροντίδα ενός δημόσιου πάρκου. Καταλαβαίνω βέβαια ότι η ευρωπαϊκή παράδοση στους δημόσιους χώρους είναι πολύ διαφορετική από την αμερικανική, είναι όμως και αυτό μια εξέλιξη. Σε κάθε περίπτωση, νομίζω ότι ο διαγωνισμός του Ιδρύματος Ωνάση θα ανοίξει τον δημόσιο διάλογο για την Αθήνα».

Πηγή: Η Καθημερινή