Οι ενάλιες αρχαιότητες συναντούν τον τουρισμό

Οταν πριν από δύο χρόνια παρουσιάζονταν τα σχέδια για την Πολιτιστική Ακτή Πειραιά, λίγοι περίμεναν να δούμε τόσο σύντομα τα πρώτα αποτελέσματα. Αλλά η έκθεση που λειτουργεί ώς τις 9 του μηνός στην Πέτρινη Αποθήκη στην Ακτή Βασιλειάδη, με τις μελέτες των αρχιτεκτονικών γραφείων που έλαβαν μέρος στον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων, δείχνει πως όταν υπάρχει διάθεση και συνεργασία, πολλά μπορούν να γίνουν. Ακόμη και η ανάπλαση της παράκτιας ζώνης του ΟΛΠ σε ελεύθερο ανοιχτό χώρο υπαίθριας ψυχαγωγίας, με νέους χώρους αλλά και καινούργια πρωτότυπα μουσεία, όπως το νέο Θεματικό – Αρχαιολογικό, το Μουσείο Εναλίων και το Μουσείο Μετανάστευσης. Τα δύο πρώτα, μάλιστα, με τα οποία ασχολούμαστε σήμερα, έχουν ιδιαίτερη σημασία γιατί μεταξύ άλλων αξιοποιούν το ανεκμετάλλευτο υλικό των αποθηκών, βγάζοντας και εκθέματα που θα δούμε για πρώτη φορά.

Το Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων στο βιομηχανικό κτίριο του Σιλό στον Πειραιά σχεδιάστηκε με κέφι από έξι Ελληνες αρχιτέκτονες.

Για σκεφτείτε: στην Ελλάδα των 119 κηρυγμένων υποθαλάσσιων αρχαιολογικών χώρων, των εκατοντάδων αρχαίων που περιμένουν στον βυθό και των περίπου 1.000 θέσεων οι οποίες δεν έχουν ακόμη ερευνηθεί, δεν υπήρχε έως σήμερα Μουσείο Εναλίων Αρχαιοτήτων. Ο σχεδιασμός του στο βιομηχανικό κτίριο του Σιλό στον Πειραιά, όπου λειτουργούσαν οι διαμετακομιστικές αποθήκες των σιτηρών, ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο για τη συντήρηση, τη μελέτη και την προβολή των εναλίων αρχαιοτήτων, μαζί με εκείνο της τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής.

Το πρώτο βραβείο που κέρδισε η κοινή πρόταση έξι Ελλήνων αρχιτεκτόνων (Ευάγγελος Αντωνόπουλος, Θάλεια Βέττα, Γεώργιος Γαβαλάς, Μαρία – Κυριακή Ρήγα, Αναστασία Σταμούλη, Μαρία Πυλαρινού) δίνει σε αυτό το εμβληματικό κτίριο της δεκαετίας του ’30 την αποκομμένη σχέση της πόλης με τη θάλασσα. Σύγχρονη ματιά σε ένα αυστηρό μοναχικό κτίσμα, που μοιάζει να συνδιαλέγεται παιχνιδιάρικα με τη θάλασσα. Εχεις την αίσθηση ότι παραπέμπει σε ένα ζωηρό θαλάσσιο κήτος, κάτι που τονίζει ακόμη περισσότερο το έντονο κόκκινο χρώμα.

Βιωματικές δράσεις
Το πόσο λείπει ένα τέτοιο μουσείο από τη χώρα μας καθρεφτίζεται στην επιτυχία της έκθεσης του Ναυαγίου των Αντικυθήρων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και στις αντιδράσεις του κοινού. Ποιος αντιστέκεται,, άλλωστε, στην εικόνα μιας αποκάλυψης στον βυθό, στις καταδύσεις των αρχαιολόγων – δυτών ή στη μορφή ενός διαβρωμένου από το νερό της θάλασσας αρχαίου πλοίου.
Και όπως φαίνεται, ο ελληνικός βυθός έχει πολλές εκπλήξεις. Η έρευνα, για παράδειγμα, της Εφορείας Εναλίων το 2012 στα Αντικύθηρα αποκάλυψε συνδέσμους από ξύλινη άγκυρα. Στον Μέντορα των Κυθήρων οι αρχαιολόγοι βρήκαν τμήμα από σκαρί πλοίου, στη Ρόδο ξύλινα σκαριά τριών ναυαγίων από τον 11ο έως τον 16ο μ.Χ., καθώς και 4.000 νομίσματα (χρονολογούνται στο 1750 – 1780), ενώ στον νότιο Ευβοϊκό (οι έρευνες με το ΙΕΝΑΕ) έδειξαν 25 ναυάγια κλασικών και βυζαντινών χρόνων.

Οταν η αρχαιολόγος Αγγελική Σίμωση παρουσίασε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο τις έρευνες που έκανε η εφορεία που διευθύνει, επεσήμανε πως αυτό που ετοιμάζεται στον Πειραιά «είναι μοναδικό όχι μόνον για τα ελληνικά, αλλά και για τα διεθνή δεδομένα ως προς τη θεματολογία και το εύρος των συλλογών». Τα αντικείμενα εδώ προέρχονται από τις έρευνες της Εφορείας Εναλίων τα τελευταία 37 χρόνια και χρονολογούνται από τους προϊστορικούς έως τα νεότερα χρόνια.

Στη μουσειολογική μελέτη προβλέπονται «βιωματικές δράσεις», όπως η εικονική εμβύθιση σε εναλίους αρχαιολογικούς τόπους, αλλά και προσομοίωση ταξιδιού εν μέσω θύελλας. Από εκθέματα άλλο τίποτα: περισσότερα από 2.000 αντικείμενα… εμπορικοί αμφορείς, αγάλματα, αρχιτεκτονικά μέλη, σκαριά και εξαρτήματα από τον εξοπλισμό των πλοίων, επιγραφές, αλιευτικά σύνεργα, ακόμα και διατηρημένοι ξηροί καρποί.

Νέα ώθηση
Σε τέσσερα χρόνια θα είναι έτοιμο –αν όλα πάνε καλά– το Μουσείο Εναλίων, το οποίο, σε συνδυασμό με το νέο Αρχαιολογικό Θεματικό Μουσείο και το Μουσείο Μετανάστευσης, θα αποτελέσουν έναν ισχυρό πολιτιστικό πόλο έλξης στον Πειραιά, ακριβώς εκεί όπου δένουν τα κρουαζιερόπλοια. Αλλωστε, αυτούς τους επισκέπτες θέλουν να δελεάσουν, αλλά μαζί και τους κατοίκους της περιοχής και να φέρουν –γιατί όχι– το κοινό της Αθήνας στο λιμάνι. Ολα αυτά, όμως, θα δώσουν νέα ώθηση και στα υπάρχοντα σημαντικά μουσεία της πόλης (όπως Δημοτική Πινακοθήκη, Ναυτικό Μουσείο, Αρχαιολογικό κ.ά.).

Το Θεματικό Μουσείο Πειραιά, για παράδειγμα, που θα λειτουργήσει στο κτίριο «Καστράκι» της Πολιτιστικής Ακτής, θα παρακινήσει το κοινό να φτάσει ώς το απρόσιτο αν και σπουδαίο Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης.

Στην ουσία θα παίξει τον ρόλο του προπομπού με δέλεαρ τους κλεισμένους για χρόνια σε δύσβατες αποθήκες «θησαυρούς» του. Περίπου 3.000 αντικείμενα σε πέντε ενότητες θα εξιστορούν την ιστορία της περιοχής, όπως σχεδίασε την «ιδανική πόλη» για 10.000 πολίτες ο πρωτοπόρος της Πολεοδομίας Ιππόδαμος. Σύμφωνα με τη μουσειολογική μελέτη που παρουσίασε η προϊσταμένη της ΚΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων Στέλλα Χρυσουλάκη στο Συμβούλιο Μουσείων, ο επισκέπτης θα ξεκινάει στην ενότητα «Μια πόλη για τον Πειραιά», που θα περιλαμβάνει λεπτομέρειες για την ίδρυση και την οχύρωση του Πειραιά, θα συνεχίζει στη «Θαλασσοκράτειρα Πόλη» μαθαίνοντας για την ιστορία των νεωσοίκων, στο «Αρωμα του λιμανιού», την εμπορική διάσταση της περιοχής, ενώ στη «Χάραξη της ουτοπίας» θα πληροφορείται κάθε στοιχείο για το ιπποδάμειο σύστημα.

Της ΓΙΩΤΑΣ ΣΥΚΚΑ

Πηγή: Η Καθημερινή