Αρχαιολογικό πάρκο στη Θεσσαλονίκη

Υπέρ της μεταφοράς στο πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά των σημαντικών αρχαιοτήτων που ήρθαν στο φως στον υπό κατασκευή σταθμό «Βενιζέλου» του μετρό Θεσσαλονίκης, γνωμοδότησε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Πρόκειται για τη διασταύρωση δύο πλακόστρωτων κεντρικών οδών και κτιριακών καταλοίπων, που αποκαλύπτουν πολύτιμα στοιχεία για την καθημερινή ζωή στη βυζαντινή Θεσσαλονίκη, ωστόσο είναι αδύνατον να διατηρηθούν στη θέση τους. Την πρόταση δημιουργίας ενός αρχαιολογικού πάρκου αφιερωμένου στην ιστορία της Θεσσαλονίκης, όπως αποκαλύπτεται από τις ανασκαφές για τη διάνοιξη του μετρό, επέλεξε προχθές το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο ως ιδανική λύση, που εξασφαλίζει την προστασία και ανάδειξη σημαντικότατων αρχαιοτήτων χωρίς να στέκεται εμπόδιο στην ανάπτυξη της σύγχρονης πόλης.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, η μεταφορά ολόκληρης της διασταύρωσης δύο κεντρικών βυζαντινών οδών μαζί με τα κατάλοιπα των παρακείμενων κτιρίων -συνολικού εμβαδού 1.600τ.μ.- από τον υπό κατασκευή σταθμό «Βενιζέλου» στο πρώην Στρατόπεδο Παύλου Μελά, στη Σταυρούπολη, αποτελεί ένα δύσκολο αλλά εφικτό εγχείρημα.

Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί και στην Αθήνα, με τη μεταφορά τμημάτων από τις ανασκαφές στον σταθμό Σύνταγμα και τη λεωφόρο Αμαλίας στο αρχαιολογικό πάρκο της Πανεπιστημιούπολης Ζωγράφου.

Το πρωί της Τρίτης είχε προηγηθεί η κατάθεση στη Βουλή ερώτησης από βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ Θεσσαλονίκης σχετικά με το ενδεχόμενο διατήρησης των αρχαιοτήτων μέσα στον σταθμό. Η απάντηση της Διεύθυνσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων, που μελέτησε όλες τις πιθανές λύσεις, είναι πως κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί μόνο αν τα μνημεία διατηρούνταν αποσπασματικά. Οσο για το σενάριο κατάργησης του σταθμού «Βενιζέλου», ο σκελετός του οποίου έχει ήδη κατασκευαστεί, ο αρχαιολόγος, ακαδημαϊκός και σύμβουλος της εταιρείας Αττικό Μετρό σε θέματα αρχαιολογικής έρευνας, Μιχάλης Τιβέριος, το χαρακτήρισε «ρομαντικό» αλλά μη εφαρμόσιμο.

Η ανασκαφή στον σταθμό «Βενιζέλου» έχει φέρει στο φως τη συμβολή των πλακόστρωτων οδών Cardo και Decumanus -χρονολογούμενων στα τέλη του 6ου ή στις αρχές του 7ου αιώνα- όπου διακρίνονται τα ίχνη των αμαξοτροχιών και οι μεταγενέστερες επισκευές με μάρμαρο διαφορετικής προέλευσης, καθώς και τμήμα ενός μνημειακού τετραπύλου, τα κατάλοιπα ενός κτιρίου με μνημειακή είσοδο, έναν αποχετευτικό αγωγό κ.ά. Μετά την αφαίρεση της συγκεκριμένης στάθμης του εδάφους, θα είναι δυνατή η συνέχιση της ανασκαφής σε κατώτερα στρώματα, όπου δεν αποκλείεται να αποκαλυφθούν και άλλα, παλαιοχριστιανικά, ρωμαϊκά ή παλαιότερα ευρήματα.

Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, μέλη του Συμβουλίου υπαινίχθηκαν ότι με καλύτερο σχεδιασμό ο σταθμός θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε κατασκευαστεί σε διαφορετικό σημείο, αφήνοντας αλώβητες τις αρχαιότητες. Εντούτοις, η αναγκαστική μετακίνηση των μνημείων θα τα καταστήσει ορατά στο ευρύ κοινό, που διαφορετικά δεν θα αποκτούσε ποτέ πρόσβαση σε ένα μοναδικό και εξαιρετικά καλοδιατηρημένο κομμάτι της κοσμικής βυζαντινής Θεσσαλονίκης – μιας από της σπουδαιότερες πόλεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Οπως αναφέρθηκε στο Συμβούλιο, η ανεξέλεγκτη ανοικοδόμηση των προηγούμενων δεκαετιών είχε ως αποτέλεσμα να χαθούν μεγάλα αποθέματα πληροφοριών για το παρελθόν της Θεσσαλονίκης, γεγονός που εν μέρει αντιρροπείται σήμερα από τις εκτεταμένες έρευνες για την κατασκευή του μετρό.

Προϋπόθεση ο χώρος
Ως βασική προϋπόθεση για τη μεταφορά των αρχαιοτήτων, το ΚΑΣ έθεσε την εξασφάλιση παραχώρησης του πρώην Στρατοπέδου από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας ή της εύρεσης εναλλακτικού κατάλληλου χώρου. Εφόσον το αίτημα γίνει δεκτό, στα 6.000 τ.μ. του πρώην Στρατοπέδου, εκ των οποίων τα 1.500 θα είναι στεγασμένα και τα 1.500 ημιυπαίθρια, θα μπορούσαν να εκτεθούν και τα υπόλοιπα ευρήματα από τις ανασκαφές για το μετρό Θεσσαλονίκης.

Στη συνεδρίαση της Τρίτης, το ΚΑΣ γνωμοδότησε θετικά και υπέρ της μεταφοράς ενός ακόμα, μικρότερης κλίμακας αλλά αξιόλογου ευρήματος από τον υπό κατασκευή σταθμό «Δημοκρατία». Πρόκειται για τα αποτυπώματα ανθρώπων και ζώων, χρονολογούμενα στον 4ο ή 3ο π.Χ. αιώνα, που διατηρήθηκαν ανέπαφα στη λάσπη. Οι υπόλοιπες αρχαιότητες, που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στον σταθμό -21 τάφοι διαφορετικών φάσεων κατοίκησης- δεν θα διατηρηθούν.

Της ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΣΑΝΟΥΔΟΥ

Πηγή: Η Καθημερινή