Το ΣτΕ ξεδιαλύνει το τοπίο για την αυθαίρετη δόμηση

Η γενικευμένη νομιμοποίηση αυθαιρέτων είναι αντισυνταγματική, καθώς οι δημόσιες αρχές, δηλαδή οι πολεοδομίες, δεν εξετάζουν κάθε κτίριο «ξεχωριστά» ώστε να γίνεται σωστή εκτίμηση των επιπτώσεων κάθε παράνομου κτίσματος για μια περιοχή. Με το επιχείρημα αυτό, το Συμβούλιο της Επικρατείας ακύρωσε τη ρύθμιση του ν. 4014/11 για την «τακτοποίηση» αυθαιρέτων, παραμένοντας σταθερό στον πυρήνα της 30ετούς νομολογίας του για το ζήτημα. Παράλληλα, το ΣτΕ θέτει φραγμό στα περί «περιβαλλοντικού ισοζυγίου» όπως αυτά εφαρμόζονται, τονίζοντας ότι εισπρακτικοί και μόνο σκοποί δεν είναι αρκετοί για να θεμελιώσουν λόγο δημοσίου συμφέροντος που να δικαιολογεί ρυθμίσεις «με τέτοιες συνέπειες».

Η δημοσίευση της απόφασης υπ’ αρ. 3341/13 της ολομέλειας του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου, που ακυρώνει το άρθρο 24 του ν. 4014/11 (αφορά τη διαδικασία «τακτοποίησης» αυθαιρέτων), έρχεται να αποσαφηνίσει όλες τις αμφιβολίες σχετικά με τα συνταγματικά περιθώρια της νομιμοποίησης αυθαιρέτων μέσω του ν. 4014/11. Η απόφαση, την οποία παρουσιάζει σήμερα η «Κ», έχει πέντε σημεία που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον:

1. Κατ’ αρχάς, το δικαστήριο αναγνωρίζει το δικαίωμα κάθε πολίτη να προσφεύγει ενάντια σε νόμους ή υπουργικές αποφάσεις που έχουν πεδίο εφαρμογής σε ολόκληρη την επικράτεια (δηλαδή δεν χρειάζεται να «πλήττεσαι» από ένα αυθαίρετο για να προσφύγεις ενάντια στον νόμο για τα αυθαίρετα).

2. Το δικαστήριο κατ’ ουσίαν ακυρώνει τις διάφορες διατυπώσεις («τακτοποίηση», «ρύθμιση», «αναστολή») με τις οποίες τα τελευταία χρόνια το υπουργείο Περιβάλλοντος προσπαθεί να αποφύγει τη χρήση του όρου «εξαίρεση από την κατεδάφιση» (καθώς αυτή απαγορεύεται ρητώς από τη νομολογία για όλα τα αυθαίρετα μετά τις 31.1.1983). «Με τις ρυθμίσεις του άρθρου 24 του ν. 4014/11, ανεξαρτήτως αν αναφέρονται σε αναστολή επιβολής των κυρώσεων που προβλέπονται από τις παγίως ισχύουσες γενικές διατάξεις για την αυθαίρετη δόμηση και όχι σε νομιμοποίηση ή σε εξαίρεση από την κατεδάφιση, επιτρέπεται κατ’ ουσίαν η επί μακρόν διατήρηση κατασκευών και χρήσεων που παραβιάζουν τις εκάστοτε ισχύουσες πολεοδομικές διατάξεις», αναφέρει.

3. Το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο εκτιμά πως, για να γίνει αποδεκτή η νομιμοποίηση αυθαίρετων κατασκευών, πρέπει να προηγείται εξέταση κάθε περίπτωσης « χ ωρι στ ά » α πό δ ημόσιααρχ ή. Οπως αναφέρει, η αναστολή κατεδάφισης αυθαιρέτων είναι αντισυνταγματική, «δεδομένου ότι αυτή επέρχεται με μόνη την υποβολή αίτησης του ενδιαφερομένου και των σχετικών δικαιολογητικών και την καταβολή του οριζομένου στον νόμο ποσού ειδικού προστίμου, χωρίς την ειδική για κάθε αυθαίρετο κρίση αρμοδίου οργάνου της διοίκησης, ύστερα από εκτίμηση πολεοδομικών και κτιριολογικών κριτηρίων, που εξαρτώνται από το μέγεθος, τη χρήση, το είδος και τη σημασία της αυθαίρετης κατασκευής, καθώς και από τις επιπτώσεις της στον χώρο που την περιβάλλει, τη συνολική δηλαδή επιβάρυνση της περιοχής».

4. Η εξαίρεση από τον ν. 4014/11 κάποιων περιοχών (λ.χ. δάση, αιγιαλός) καθώς και η απειλή κατεδάφισης αυθαιρέτων από ειδική υπηρεσία του ΥΠΕΚΑ «δεν αίρει τις δυσμενείς συνέπειες στο περιβάλλον των περιοχών όπου βρίσκονται οι αυθαίρετες κατασκευές για τις οποίες αναστέλλεται η κατεδάφιση».

5. Τέλος, το ΣτΕ αποδομεί το επιχείρημα περί «περιβαλλοντικού ισοζυγίου»: «Η αναστολή (σ.σ. κατεδάφισης) δεν εξαρτάται από εκτίμηση των συνεπειών της διατήρησης αυθαίρετης κατασκευής σε συσχέτιση με συγκεκριμένα μέτρα ή δράσεις από το Πράσινο Ταμείο», αναφέρει, σημειώνοντας δε ότι «μόνο 2,5% των πόρων του Πράσινου Ταμείου διατίθεται αποκλειστικά για τις λειτουργικές του δαπάνες και την εκπλήρωση των σκοπών του». «Αλλωστε, εισπρακτικοί και μόνο σκοποί δεν θα ήταν δυνατόν να θεμελιώσουν λόγο δημοσίου συμφέροντος που θα δικαιολογούσε τη θέσπιση ρυθμίσεων με ευρύτατες συνέπειες εις βάρος του περιβάλλοντος, όπως οι ρυθμίσεις των επίμαχων διατάξεων. Κατά συνέπεια, οι ρυθμίσεις αυτές έρχονται σε αντίθεση με τις επιταγές που απορρέουν από το άρθρο 24 του Συντάγματος».

Tου ΓΙΩΡΓΟΥ ΛΙΑΛΙΟΥ

Πηγή: Η Καθημερινή